ਪਹਿਲਗਾਮ ਅੱਤਵਾਦੀ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਦੋ ਹਫ਼ਤੇ ਬਾਅਦ, ਭਾਰਤ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੂੰ ਢੁਕਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇਣ ਲਈ ਆਪ੍ਰੇਸ਼ਨ ਸੰਧੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਅਜੇ ਵੀ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਸਰਹੱਦ ’ਤੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦੀ ਹਰ ਹਰਕਤ ਦਾ ਢੁਕਵਾਂ ਜਵਾਬ ਦੇ ਰਹੀ ਹੈ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਦੇਸ਼ ਇੱਕ ਹੋਰ ਜੰਗ ਲੜ ਰਿਹਾ ਹੈ – ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਝੂਠ ਅਤੇ ਭੰਬਲਭੂਸੇ ਵਿਰੁੱਧ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਦਾਅਵੇ ’ਤੇ ਤੱਥ ਜਾਂਚ: ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਇੰਟਰਨੈੱਟ ਰਾਹੀਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਅੱਤਵਾਦ, ਅਰਾਜਕਤਾ ਅਤੇ ਅਵਿਸ਼ਵਾਸ ਫੈਲਾਉਣ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਭਾਰਤ ਇਸ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਵੀ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਿਆਰ ਹੈ। ਸਰਕਾਰ ਝੂਠੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾਫਾਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੱਚਾਈ ਸਾਹਮਣੇ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਰਾਹੀਂ ਇੱਕ ਮੁਹਿੰਮ ਚਲਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਆਓ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਨਕਲੀ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਵੱਲੋਂ ਰਾਤੋ-ਰਾਤ ਫੈਲਾਏ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦੀ ਅਸਲੀਅਤ ਕੀ ਹੈ? ਜੰਮੂ ਏਅਰ ਫੋਰਸ ਬੇਸ ’ਤੇ ਧਮਾਕਾ, ਕੀ ਹੈ ਸੱਚਾਈ  ਭਾਰਤ ਦੇ ਜੰਮੂ ਹਵਾਈ ਸੈਨਾ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਕਈ ਧਮਾਕਿਆਂ ਦੇ ਝੂਠੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਤਸਵੀਰ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਤਸਵੀਰ ਅਗਸਤ 2021 ਵਿੱਚ ਕਾਬੁਲ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਹੋਏ ਧਮਾਕੇ ਦੀ ਹੈ। ਕੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਹਜ਼ੀਰਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਸੀ? ਇਹ ਵੀਡੀਓ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਹਜ਼ੀਰਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ’ਤੇ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੀਡੀਓ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਤੇਲ ਟੈਂਕਰ ਧਮਾਕੇ ਨੂੰ ਦਿਖਾਉਣ ਦੀ ਪੁਸ਼ਟੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਹ ਵੀਡੀਓ 7 ਜੁਲਾਈ, 2021 ਦਾ ਹੈ। ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਡਰੋਨ ਹਮਲੇ ਦਾ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ? ਜਲੰਧਰ ਵਿੱਚ ਡਰੋਨ ਹਮਲੇ ਦਾ ਇੱਕ ਵੀਡੀਓ ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵਾਇਰਲ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਤੋਂ ਫੇਕ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਵੀਡੀਓ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਖੇਤ ਵਿੱਚ ਅੱਗ ਲੱਗਣ ਦਾ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਵੀਡੀਓ ਹੈ। ਵੀਡੀਓ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਸ਼ਾਮ 7:39 ਵਜੇ ਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਡਰੋਨ ਹਮਲਾ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ। ਭਾਰਤੀ ਚੌਕੀ ਢਾਹੁਣ ਪਿੱਛੇ ਸੱਚ ਕੀ ਹੈ? ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੀ ਫੇਕ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ਵੱਲੋਂ ਇੱਕ ਫੇਕ ਵੀਡੀਓ ਫੈਲਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦੋਸ਼ ਲਗਾਇਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਫੌਜ ਨੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਚੌਕੀ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਝੂਠਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਨਕਲੀ ਰੂਪ ਹੈ। ਭਾਰਤੀ ਫ਼ੌਜ ਵਿੱਚ ‘20 ਰਾਜ ਬਟਾਲੀਅਨ’ ਨਾਮ ਦੀ ਕੋਈ ਯੂਨਿਟ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਇੱਕ ਪ੍ਰਚਾਰ ਮੁਹਿੰਮ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਦਹਿਸ਼ਤ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨਾ ਹੈ। ਕੀ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਸੀ? ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣੀ ਵੀਡੀਓ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨਾਲ ਸਾਂਝੀ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ ਕਿ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਨੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ’ਤੇ ਮਿਜ਼ਾਈਲ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਪੀਆਈਬੀ ਫੈਕਟ ਚੈਕ ਟੀਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਵੀਡੀਓ 2020 ਵਿੱਚ ਬੇਰੂਤ, ਲੇਬਨਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਵਿਸਫੋਟਕ ਹਮਲੇ ਦਾ ਹੈ।  ਫੈਕਟ ਚੈੱਕ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਹੈਂਡਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਫੈਲਾਏ ਜਾ ਰਹੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੋ। ਸਿਰਫ਼ ਅਧਿਕਾਰਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ’ਤੇ ਹੀ ਭਰੋਸਾ ਕਰੋ। ਕੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡੇ ’ਤੇ ਦਾਖਲ ਹੋਣ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ?   ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ਪੋਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਰਤੀ ਹਵਾਈ ਅੱਡਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਾਖ਼ਲੇ ’ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਫਰਜ਼ੀ ਹੈ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਫ਼ੈਸਲਾ ਨਹੀਂ ਲਿਆ ਹੈ। ਕੀ ਆਰਮੀ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ’ਤੇ ਕੋਈ ਆਤਮਘਾਤੀ ਹਮਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ? ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਰਾਜੌਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਫੌਜ ਬ੍ਰਿਗੇਡ ’ਤੇ ‘ਫਿਦਾਇਨ’ ਹਮਲੇ ਬਾਰੇ ਝੂਠੀਆਂ ਖ਼ਬਰਾਂ ਫੈਲਾਈਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਫ਼ੌਜੀ ਛਾਉਣੀ ’ਤੇ ਅਜਿਹਾ ਕੋਈ ਫਿਦਾਇਨ ਜਾਂ ਆਤਮਘਾਤੀ ਹਮਲਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਝੂਠੇ ਦਾਅਵਿਆਂ ਦਾ ਸ਼ਿਕਾਰ ਨਾ ਹੋਵੋ ਜੋ ਗੁੰਮਰਾਹ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਲਝਾਉਣ ਲਈ ਹਨ। ਸੋਸ਼ਲ ਮੀਡੀਆ ’ਤੇ ਇੱਕ ਪੱਤਰ ਸਾਂਝਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਕਿ ਫ਼ੌਜ ਮੁਖੀ ਜਨਰਲ ਵੀਕੇ ਨਾਰਾਇਣ ਨੇ ਉੱਤਰੀ ਕਮਾਂਡ ਦੇ ਫੌਜ ਅਧਿਕਾਰੀ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਤਿਆਰੀ ਸੰਬੰਧੀ ਇੱਕ ਗੁਪਤ ਪੱਤਰ ਭੇਜਿਆ ਹੈ। ਫੈਕਟ ਚੈਕ ਇਹ ਪੱਤਰ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜਾਅਲੀ ਹੈ। ਜਨਰਲ ਵੀਕੇ ਨਾਰਾਇਣ ਸੀਓਏਐਸ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਗੈਰ-ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਜਾਣਕਾਰੀ ਸਾਂਝੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਚੋ ਅਤੇ ਸਹੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਲਈ ਸਿਰਫ਼ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਰੋਤਾਂ ’ਤੇ ਭਰੋਸਾ ਕਰੋ।