ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਲਈ ਐਤਵਾਰ ਨੂੰ 72 ਮੈਂਬਰੀ ਕੈਬਨਿਟ ਨੇ ਸਹੁੰ ਚੁਕੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 2019 ਤੋਂ 2024 ਤਕ ਮੋਦੀ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 78 ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਛੇ ਘੱਟ ਹੈ। ਮੋਦੀ ਦੀ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ ਕੈਬਨਿਟ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 2021 ’ਚ ਕੈਬਨਿਟ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਧ ਕੇ 78 ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਨਵੇਂ ਕੈਬਨਿਟ ਤੋਂ ਸਹੁੰ ਚੁੱਕਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਸਰਕਾਰ ’ਚ ਮੰਤਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ 72 ਸੀ।
ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਕੌਮੀ ਲੋਕਤੰਤਰੀ ਗਠਜੋੜ (ਐਨ.ਡੀ.ਏ.) ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਤੀਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ’ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਮੋਦੀ ਸਮੇਤ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 31 ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਪੰਜ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ 36 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਹਨ। ਮੋਦੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ 26 ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ, ਤਿੰਨ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ 42 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸਨ।
ਜੁਲਾਈ 2021 ’ਚ ਜਦੋਂ ਕੈਬਨਿਟ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਇਸ ’ਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 78 ਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ 30 ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ, 2 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ 45 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਕੈਬਨਿਟ ਦੀ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ 81 ਹੈ, ਜੋ ਲੋਕ ਸਭਾ ਦੀ ਕੁਲ 543 ਮੈਂਬਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਦਾ 15 ਫੀ ਸਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ 81 ਮੈਂਬਰਾਂ ’ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਮਈ 2019 ’ਚ 57 ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੇ ਸਹੁੰ ਚੁਕੀ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ 24 ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ, 9 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ 24 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਮਈ 2014 ’ਚ ਜਦੋਂ ਭਾਜਪਾ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਸੱਤਾ ’ਚ ਆਈ ਸੀ ਤਾਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ 46 ਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ’ਚ 24 ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ, 10 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ (ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ) ਅਤੇ 12 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਖੁਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।
ਡਾ. ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ ਮਈ 2009 ’ਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਸਮੇਤ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 79 ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਗਠਜੋੜ (ਯੂ.ਪੀ.ਏ.) ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਵੀ ਮਨਮੋਹਨ ਸਿੰਘ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਧ 79 ਮੰਤਰੀ ਸਨ। 1999 ’ਚ ਸਾਬਕਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਅਟਲ ਬਿਹਾਰੀ ਵਾਜਪਾਈ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਾਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ 74 ਮੰਤਰੀ ਸਨ।
ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 37 ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਨਵੀਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਥਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲੀ
ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ: ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸਮ੍ਰਿਤੀ ਇਰਾਨੀ, ਅਨੁਰਾਗ ਠਾਕੁਰ ਅਤੇ ਨਾਰਾਇਣ ਰਾਣੇ ਉਨ੍ਹਾਂ 37 ਮੰਤਰੀਆਂ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਰਿੰਦਰ ਮੋਦੀ ਦੀ ਨਵੀਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਪਰਸ਼ੋਤਮ ਰੁਪਾਲਾ, ਅਰਜੁਨ ਮੁੰਡਾ, ਆਰ.ਕੇ. ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਮਹਿੰਦਰ ਨਾਥ ਪਾਂਡੇ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ’ਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਸਨ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਤੰਤਰ ਚਾਰਜ ਵਾਲੇ ਤਿੰਨ ਮੰਤਰੀਆਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ 42 ਰਾਜ ਮੰਤਰੀਆਂ ਵਿਚੋਂ 30 ਨੂੰ ਇਸ ਵਾਰ ਹਟਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਮੁੜ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਨ੍ਹਾਂ ’ਚ ਵੀ.ਕੇ. ਸਿੰਘ, ਫਗਗਨ ਸਿੰਘ ਕੁਲਸਤੇ, ਅਸ਼ਵਨੀ ਚੌਬੇ, ਰਾਓਸਾਹਿਬ ਦਾਨਵੇ, ਸਾਧਵੀ ਨਿਰੰਜਨ ਜੋਤੀ, ਸੰਜੀਵ ਬਾਲਿਆਨ, ਰਾਜੀਵ ਚੰਦਰਸ਼ੇਖਰ, ਸੁਭਾਸ਼ ਸਰਕਾਰ, ਨਿਸਿਥ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕ, ਰਾਜਕੁਮਾਰ ਰੰਜਨ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਭੌਮਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ।
ਮੀਨਾਕਸ਼ੀ ਲੇਖੀ, ਮੁੰਜਾਪਾੜਾ, ਮਹਿੰਦਰਭਾਈ, ਅਜੇ ਕੁਮਾਰ ਮਿਸ਼ਰਾ, ਕੈਲਾਸ਼ ਚੌਧਰੀ, ਕਪਿਲ ਮੋਰੇਸ਼ਵਰ ਪਾਟਿਲ, ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਵੀਨ ਪਵਾਰ, ਕੌਸ਼ਲ ਕਿਸ਼ੋਰ, ਭਗਵੰਤ ਖੁਬਾ ਅਤੇ ਵੀ. ਮੁਰਲੀਧਰਨ ਨੂੰ ਵੀ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਨਵੇਂ ਕੈਬਨਿਟ ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਇਨ੍ਹਾਂ ਮੰਤਰੀਆਂ ’ਚੋਂ 18 ਚੋਣਾਂ ਹਾਰ ਗਏ ਹਨ। ਐਲ ਮੁਰੂਗਨ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ਵਿਚ ਇਕਲੌਤੇ ਰਾਜ ਮੰਤਰੀ ਹਨ ਜੋ ਚੋਣ ਹਾਰ ਗਏ ਸਨ ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਉਹ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਰਾਜ ਸਭਾ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਹਨ।
ਮੋਦੀ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਦੋਵੇਂ ਕਾਰਜਕਾਲਾਂ ’ਚ ਕੈਬਨਿਟ ਮੰਤਰੀ ਰਹੀ ਇਰਾਨੀ ਅਮੇਠੀ ਸੀਟ ਤੋਂ ਕਾਂਗਰਸ ਨੇਤਾ ਰਾਹੁਲ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਕਿਸ਼ੋਰੀ ਲਾਲ ਸ਼ਰਮਾ ਤੋਂ 1.69 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਫਰਕ ਨਾਲ ਹਾਰ ਗਈ ਸੀ। ਇਰਾਨੀ ਪਹਿਲੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ’ਚ ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰੀ ਅਤੇ ਟੈਕਸਟਾਈਲ ਮੰਤਰੀ ਸੀ, ਜਦਕਿ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ’ਚ ਉਸ ਨੇ ਮਹਿਲਾ ਅਤੇ ਬਾਲ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀ ਮਾਮਲਿਆਂ ਦੇ ਵਿਭਾਗ ਸੰਭਾਲੇ ਸਨ।
ਪਰਸ਼ੋਤਮ ਰੁਪਾਲਾ ਪਿਛਲੀ ਸਰਕਾਰ ’ਚ ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ, ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਅਤੇ ਡੇਅਰੀ ਮੰਤਰੀ ਸਨ। ਰੁਪਾਲਾ ਨੇ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਰਾਜਕੋਟ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਪੰਜ ਲੱਖ ਵੋਟਾਂ ਦੇ ਰੀਕਾਰਡ ਫਰਕ ਨਾਲ ਜਿੱਤ ਹਾਸਲ ਕੀਤੀ। ਮੱਛੀ ਪਾਲਣ ਮੰਤਰਾਲੇ ’ਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੰਜੀਵ ਕੁਮਾਰ ਬਾਲਿਆਨ ਨੂੰ ਵੀ ਹਟਾ ਦਿਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁਜ਼ੱਫਰਨਗਰ ਤੋਂ ਦੋ ਵਾਰ ਸੰਸਦ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ ਬਾਲਿਆਨ ਇਸ ਵਾਰ 24,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਵੋਟਾਂ ਨਾਲ ਚੋਣ ਹਾਰ ਗਏ।
ਲਗਾਤਾਰ ਪੰਜਵੀਂ ਵਾਰ ਹਮੀਰਪੁਰ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟ ਜਿੱਤਣ ਵਾਲੇ ਅਨੁਰਾਗ ਠਾਕੁਰ ਨੇ ਮੋਦੀ ਦੇ ਦੂਜੇ ਕਾਰਜਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰਸਾਰਣ ਅਤੇ ਯੁਵਾ ਮਾਮਲੇ ਅਤੇ ਖੇਡ ਦੋਵੇਂ ਵਿਭਾਗ ਸੰਭਾਲੇ। ਸਾਬਕਾ ਸੂਖਮ, ਲਘੂ ਅਤੇ ਦਰਮਿਆਨੇ ਉਦਯੋਗ ਮੰਤਰੀ ਨਾਰਾਇਣ ਰਾਣੇ ਨੇ ਰਤਨਾਗਿਰੀ-ਸਿੰਧੂਦੁਰਗ ਲੋਕ ਸਭਾ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ।
ਇਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਹੈ ਜਦੋਂ ਭਾਜਪਾ ਨੇ ਤੱਟਵਰਤੀ ਕੋਂਕਣ ਖੇਤਰ ਵਿਚ ਸੰਸਦੀ ਸੀਟ ਜਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋ (ਅਣਵੰਡੀ) ਸ਼ਿਵ ਫ਼ੌਜ ਦਾ ਰਵਾਇਤੀ ਗੜ੍ਹ ਹੈ। ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਰਾਣੇ 2019 ’ਚ ਭਾਰਤੀ ਜਨਤਾ ਪਾਰਟੀ (ਭਾਜਪਾ) ’ਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜ ਸਭਾ ਲਈ ਨਾਮਜ਼ਦ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਲੋਕ ਸਭਾ ਚੋਣ ਸੀ।