ਸਾਲ 2021 ‘ਚ ਭਾਰਤ ‘ਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ 1,69,400 ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ। ਬੁੱਧਵਾਰ ਨੂੰ ਜਾਰੀ ਸਟੇਟ ਆਫ ਗਲੋਬਲ ਏਅਰ (ਐਸਓਜੀਏ)-2024 ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ 2021 ਵਿਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ ਵਿਸ਼ਵ ਪੱਧਰ ‘ਤੇ 81 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਹੋਈਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀਆਂ 7 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਕੁਪੋਸ਼ਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ 2021 ਵਿਚ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਜੋਖਮ ਕਾਰਕ ਸੀ। ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਹੋਈਆਂ 7 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਵਿਚੋਂ 5 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਘਰੇਲੂ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਬਾਲਣ ਨਾਲ ਘਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਖਾਣਾ ਪਕਾਉਣ ਕਾਰਨ ਹੋਈਆਂ ਹਨ।
ਮੌਤਾਂ ਦਾ ਅੰਕੜਾ
ਨਾਈਜੀਰੀਆ (1.14 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ), ਪਾਕਿਸਤਾਨ (68,100), ਇਥੋਪੀਆ (31,100) ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ (19,100) ਇਹ ਅਜਿਹੇ ਦੇਸ਼ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਪੰਜ ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੌਤਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਗਿਣਤੀ ਵੇਖੀ ਗਈ। ਇਕ ਅਰਬ ਤੋਂ ਵੱਧ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਕਾਰਨ 21 ਲੱਖ ਮੌਤਾਂ ਦਰਜ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ 2.37 ਲੱਖ ਓਜ਼ੋਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੌਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੀਨ (1,25,600 ਮੌਤਾਂ) ਅਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ (15,000 ਮੌਤਾਂ) ਹਨ।
ਓਜ਼ੋਨ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਤੀਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਗੈਸ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਅਤੇ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਤ ਦਾ ਕਾਰਨ ਬਣ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮਹੀਨਿਆਂ ਜਾਂ ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਿਤ ਹਵਾ ਵਿਚ ਸਾਹ ਲੈਣ ਨਾਲ ਦਿਲ ਅਤੇ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਸ਼ੂਗਰ ਨਾਲ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਜਲਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਜਨਮ, ਮ੍ਰਿਤਕ ਜਨਮ ਅਤੇ ਗਰਭਪਾਤ ਸਮੇਤ ਜਨਮ ਦੇ ਮਾੜੇ ਨਤੀਜਿਆਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਵਧ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਪੱਲਵੀ ਪੰਤ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਨਵੀਂ ਰਿਪੋਰਟ ਮਨੁੱਖੀ ਸਿਹਤ ‘ਤੇ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਦੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਦਾ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਝ ਛੋਟੇ ਬੱਚਿਆਂ, ਬਜ਼ੁਰਗਾਂ ਅਤੇ ਘੱਟ ਅਤੇ ਮੱਧ ਆਮਦਨ ਵਾਲੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਣ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਆਵਾਜਾਈ, ਰਿਹਾਇਸ਼ੀ ਘਰਾਂ
ਕੋਲਾ ਸਾੜਨ ਵਾਲੇ ਬਿਜਲੀ ਪਲਾਂਟਾਂ, ਉਦਯੋਗਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲੀ ਅੱਗ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜੈਵਿਕ ਬਾਲਣ ਅਤੇ ਬਾਇਓਮਾਸ ਨੂੰ ਸਾੜਨ ਨਾਲ ਨਿਕਲਣ ਵਾਲਾ ਪੀਐਮ 2.5 ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਹਵਾ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਹੋਣ ਵਾਲੀਆਂ 90 ਫੀਸਦੀ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਹੈ। ਰਿਪੋਰਟ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਪੀਐਮ 2.5 ਦੇ ਕਣ ਖੂਨ ਦੇ ਪ੍ਰਵਾਹ ਵਿਚ ਦਾਖਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਫੇਫੜਿਆਂ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ ਬਲਕਿ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਸਟ੍ਰੋਕ, ਸ਼ੂਗਰ, ਡਿਮੇਂਸ਼ੀਆ ਅਤੇ ਗਰਭਪਾਤ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ।